SHAHEED DOOLAH DARYA KHAN


سنڌ جي تاريخ ۾  ”سمن جو دور“ سياسي لحاظ کان سونهري دور ٿي گذريو آهي. سياست، عملداري، فوج، سپاهه، مدرسا، خانقاهون، مڪتب، ڪاروبار ۽ واپار، مطلب ته سنڌي ماڻهو هر لحاظ کان فوقيت رکندڙ هو. 1520ع ۾ سمن جي حڪومت جي خاتمي کان پوءِ سنڌي وري ڪڏهن به اهو اوج حاصل نه ڪري سگهيا. جيتوڻيڪ ڪلهوڙن ارڙهين صديءَ ۾ سنڌ جي وڃايل اوج کي حاصل ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي، پر اهي سمن جي حڪومتي حاصلات تائين پهچي نه سگهيا!
بادشاهن ۽ سلطانن (سمن) کان سواءِ، ڄامن سمن جي آخري دور ۾ ٻه وڏا ڪردار پيدا ٿيا. مخدوم بلال ۽ دولهه دريا خان. ٻئي ڪردار پنهنجي پنهنجي جاءِ تي، تمام وڏي اهميت وارا هئا. مخدوم بلال عالم، استاد ۽ صوفي هئڻ سان گڏ، وطن دوست انسان ٿي گذريو. دولهه دريا خان سياستدان، مدبر، سپهه سالار ۽ تعميرِ سنڌ جو روح روان هو. 1980ع ۾ هڪ مقالو ڇپيو. ان موجب دريا خان لاشاري بلوچ هو. منهنجو ڪتاب ”سمن جي سلطنت“ 1987ع ۾ ڇپيو، تڏهن مون هن راءِ کي تسليم نه ڪيو ۽ پنهنجو موقف پيش ڪيو. محض روايتن جي آڌار تي، ڪنهن جو حسب نسب طئه ڪرڻ، تحقيق جي تسليم شده اصولن جي خلاف هو.
ايندڙ ورقن ۾ ”دولهه دريا خان“ بابت مضمون ۽ مقالا سهيڙي پيش ڪيا پيا وڃن. هن مواد کي ٻن حصن ۾ تقسيم ڪيو ويو آهي. پهرئين حصي ۾ دريا خان جي سوانح، ڪردار، دليري، دانائي ۽ وطن دوستيءَ تي مبني مواد کي پيش ڪيو ويو آهي. جڏهن ته ٻئي حصي ۾ سنڌ جي هن عظيم سپهه سالار جي حسب نسب بابت ٿيل بحث مباحثي کي گڏ ڪيو ويو آهي.
تاريخ قومن جي عظمت جو اهڃاڻ ۽ سڃاڻپ جو وڏو ذريعو آهي. تاريخ جي ڌنڌلي ٿيڻ سان قومون پنهنجي اهميت وڃائڻ شروع ڪنديون آهن. ٻه چار سال ٿيا ته آمريڪا ۾ ايران بابت هڪ فلم نمائش لاءِ پيش ٿي. تڏهن آمريڪا ۾ رهندڙ ايراني باشندن فلم خلاف مظاهرا ڪيا ته، هن ۾ ايران جي تاريخ کي مسخ ڪري پيش ڪيو ويو آهي. ان دور ۾ جاپان سرڪار فيصلو ڪيو ته، ٻي عالمگير جنگ ۾ هيرو شيما ۽ ناگاساڪيءَ تي آمريڪا پاران استعمال ڪيل ايٽم بم وارو سبق نصاب مان خارج ڪيو وڃي. ٻنهي شهرن جي عوام ان فيصلي تي احتجاج ڪيو ۽ اعلان ڪيو ته، اها اسان جي تاريخ آهي ان کي گم ٿيڻ نه ڏينداسين.
ليڪن هتي وڏي دانائيءَ سان گڏجي تاريخ سان به ساڳيو حشر ڪيو پيو وڃي. مهر ڳڙهه لاءِ سڄي دنيا چوي ٿي ته اها سنڌو تهذيب  جو اوائلي اهڃاڻ آهي. ننڍي کنڊ جو پهريون تحريري ماخذ ”چچ نامي“ ٻُڌائي ٿو ته راجا چچ مڪران ۽ ڪشمير تائين حڪمراني ڪئي. هاڻي ان تاريخ کي به گم ڪرڻ جي ڪوشش تيز ٿي وئي آهي. خود باقي بچي ويل سنڌ (عظيم سنڌ مان) اندر به سنڌ جي تاريخ ۽ سنڌي حاڪمن جي آثارن کي مليا ميٽ ڪرڻ جي ڪوشش ٿي رهي آهي. ان عمل تي جيترو ارمان ڪجي اهو گهٽ آهي. سنڌ جي تاريخ ۽ خاص ڪري پنهنجن سورمن بابت جاري روش ٿي، ڊاڪٽر غلام علي الانا ڏک بلڪ طنزيه انداز ۾ لکيو ته:
”دولهه دريا خان جي ورسيءَ جو ٺيڪو ته صرف بهاول خان انڙ ئي کنيو آهي، ۽ هاڻ ته ان جا وارث لاشاري ٻروچ ساماڻا آهن، ۽ دعويٰ ٿا ڪن ته دولهه دريا خان لاشاري هو (ثقافتي ورثو، ص 20، 1999ع)
هن کان اڳ آزاد قاضي صاحب ”شهيد مخدوم بلاول“ تي هڪ ڪتاب ڇپرائي چڪو آهي. هاڻ سمان دور جي ٻئي عظيم ڪردار
”دريا خان“ بابت دستياب سمورو مواد، مرتب ڪري ڪتابي صورت ۾ پڌرو ڪري رهيو آهي. پروفيسر قاضيءَ جو لکيل مقدمو، نهايت مدبرانه تحرير آهي. ان کي پروڙڻ ۽ پرجهڻ جي اشد ضرورت آهي. هن پورهيي لاءِ قاضي صاحب جس لهڻي. دريا خان جي بيٺڪ (اوطاق) بابت لکيل مضمون، اصل ۾ مون کي تازو مسٽر ذوالفقار علي ڪلهوڙي اسلام آباد مان موڪلي ڏنو. اِهو مضمون پهريون ڀيرو هن ڪتاب ذريعي سنڌي پڙهندڙن جي خدمت ۾ پيش ٿي رهيو آهي. آخر ۾ ڌڻيءَ در التجا آهي ته، اسان کي تاريخ کي پڙهڻ ۽ پرکڻ جي سگهه ڏيئي ۽ حقيقتن توڙي سچاين کي قبول ڪرڻ جي توفيق بخشي!

غلام محمد لاکو

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

ABDUL KARIM (BAIR WARO) MOLANA (Famous Religious Figure)

Image
Molana Abdul Karim Qureshi (Bair Waro) was born on 22 nd September 1922 at Village Bair, Taulka Qamber, District Larkana. He has been a scholar and religious figure of Silsila- e- Qadriya. He received his early education from his father. He also studied Persian and Arabic. From 1944 to 1947 he was student of a famous scholar Allama Ghulam Mustafa Qasmi where he received his degree. He started teaching at Madarsa in Karachi with his teacher Qasmi Sahb for three years. Later, he taught at Jamia Anwar ul Uloom Madarsa of Molvi Abdul Latif from 1951 to 1958. Finally he opened his own Madarsa Siraj ul Uloom at his village continued till death. Along with teaching he also wrote many books. Among his students there is a big number of engineers, doctors, teachers, professors and common people. Almighty had given him exceptional qualities. With his mild discourse, the people from every walk of life received same kindness and love in his company. He was also Naib Ameer of a religious pa
Read more

ABDUL MAJEED SINDHI. MEMON (Prominent scholar, Intelluctual and Linguist)

Image
Dr. Memon Abdul Majeed Sindhi was born on 1 st January 1930 in a village Mari near Shikarpur District. He has been a well prominent scholar, intellectual, critic and a linguist. He got early education at his village but due to flood the whole family migrated to Shikarpur where he was admitted in the Madarsa of Molvi Fazlullah. He learnt Arabic, Persian, Quran Nazra and Qirat. He completed middle from Shikarpur, Matric in 1952 from Larkana and Diploma in Civil Engineering from Sukkur in 1954. After that, he was appointed as a clerk in revenue department. Meanwhile he did B.A and transferred from Revenue Department to Water Management Department. Being in this department he made the most of the time and did M.A and LL.B. In 1963 he became lecturer in Islamia College Sukkur. Together with principal of the college, Shaikh Abdul Razzak “Raz”, he started a trend of celebrating academic and literary activities to be celebrated every year in the college such as debates, poetic sessi
Read more

ABDUL QADIR JUNEJO (A Dramatist, Story writer and literary Figure)

Image
Abdul Qadir Junejo was born in Village Jinhan, Taulka Mithi, District Tharparkar on 13 th September 1945 .   He is a great dramatist, story writer and a literary figure. He is B.A, B.Ed and M.A in Sociology from Sindh University . He began his professional career as a primary teacher in 1962 and secondary teacher in 1971. Finally, he was appointed at Institute of Sindhology on different posts. Among his works, dramas and stories are matchless. His first story muth muth sooran jee (1964) was published in “Rooh Rihan” magazine. He has written twenty dramas for television and thirty, for radio. His most famous drama Rani Jee Kahani was telecasted from PTV Karachi centre and was translated in English, Urdu and Chinese languages. Among other Urdu outstanding plays khansahib, choti si duniya, deewaren, seerhiyan introduced new trend to drama. He is God gifted writer whose poetic style of writing prose makes him high-flying. His stories have also been translated into Urdu, Guj
Read more